یک روز عادی مثل همیشه در پست های بی سر و ته فیس بوک میچرخیدم که دیدم شخصی یادداشتی نوشته و در آن تاسف خود را از مرگ یکی از دوستانم اعلام کرده است. اول فکر کردم دارد سر به سر میگذارد، اما وقتی به نظرات نگاهی انداختم متوجه شدم جدی است. بعضی تسلیت گفتند و بعضی حتی به خود زحمت نداده و قضیه را با یک دو نقطه و پرانتز باز فیصله دادند. شرایط واقعی بود و من از طریق فیس بوک متوجه شدم یکی از دوستان خوبام مرده است. از آن روز به بعد تا یک هفته انواع پیامهای تسلیت را که روی «وال» متوفی قرار میگرفت در «تایم لاین» میدیدم. هر روز که وارد وایبر می شدم، عکس او هم در کنار بقیه آدم های زنده وجود داشت، زیرش نوشته شدهبود last seen a week ago. او هنوز هم آنجا بود. او هنوز در وایبر بود، هنوز در فیسبوک پروفایل داشت… هنوز زنده بود.
چند روز بعد وقتی دوباره سری به فیسبوک زدم دیدم کادری مقابلم باز شد و نوشت «تولد فلانی است، این روز را به او تبریک بگو». در حالی که او مرده بود اما از نظر فیسبوک تفاوتی نمیکند یک مرده هم برایش یک کاربر به حساب میآید.
در گذشته روابط اجتماعی با رسیدن فرد به نقطه مرگ به پایان میرسید. وسایل و یادگاریهای او را جمع میکردند و به گوشهای میبردند، خانهاش را میفروختند و بعد از سه-چهار بار برگزاری سالگرد به کلی فراموش میشد. اما اکنون شبکههای اجتماعی با از میان برداشتن بدیهیترین پیش نیاز یک رابطه یعنی زنده بودن فرد تمام تعاریف را به نفع خودشان تغییر دادهاند.
با اینکه شبکههای اجتماعی معروف قوانین به خصوصی برای سرنوشت حساب کاربران مرده دارند. اما همچنان این موضوع یک پدیده اجتماعی و حتی فلسفی مهم به حساب میآید. اینکه آیا در دنیای امروز با وجود کپیهای بیشماری که از آدمها درست شده مفهوم مرگ چگونه تغییر میکند؟ دیگر مانند گذشته لازم نیست دانشمند، فیلسوف یا نویسندهای قهار باشید تا اثری از شما روی زمین باقی بماند. همه به راحتی نوشتههایی در اینترنت دارند که بعد دیگر هرگز از بین نمیرود. شاید باورش سخت باشد اما در حال حاضر سرویسی مانند liveson.org وجود دارد که با یادگیری رفتار افراد در شبکه های اجتماعی بعد از مرگ اکانت آنها را به صورت خودکار به روز رسانی میکنند. مثلاً جای شما توئیت میکند، طوری که هیچ کس متوجه نمی شود احتمالا مردهاید. مسئله این است که آیا امروزه افراد بعد از مرگ هم همچنان در دنیای مجازی زندگی می کند؟ به عقیده من دیر نیست روزگاری که تفکیک این دو جهان از هم غیر ممکن شوند و افراد بعد از تولد تصور کنند دنیای مجازی دنیای اصلیشان است؟ روزگاری که حتی معنای حقیقی و خیالی قابل تفکیک نباشند. آیا روزگاری فرا می رسد که مرگ مفهوم اش را از دست بدهد؟