۳۰ سال پیش هنگامی که یکی از دانشجویان دکترای دانشگاه ام‌آی‌تی از انحصار علم برنامه‌نویسی به ستوه آمد و تصمیم گرفت در مقابل این زندان علمی به پا خیزد، مفهوم «نرم‌افزار آزاد» متولد شد. رشد این نرم‌افزارها سرسام‌آور بود و به مقدار بسیار زیادی در پیشرفت علم برنامه‌نویسی کمک کردند. سازمان‌ها نیز مانند سایر نهادهای وابسته به نرم‌افزار، تحت تاثیر این موج قرار گرفتند و نرم‌افزارهای متن‌باز زیادی را به دل خود راه دادند. امروزه جدا از نرم‌افزارهایی که شرکت‌های بزرگی پشت آنها هستند، گزینه‌های دیگری هم وجود دارند که ترجیح دادند نرم‌افزار خود را به صورت متن‌باز ارائه دهند تا هم به پیشرفت فناوری سازمان‌ها کمک کنند و هم از این طریق قدم دیگری برای خروج از سلطه نرم‌افزارهای انحصاری بردارند.
در زمینه نرم‌افزارهای مالی برای کسب و کارهای کوچک و حتی شخصی نیز نمونه‌های بسیار قدرتمندی یافت می‌شود. این نرم‌افزارها گزارش‌های گرافیکی کاملی را در اختیار شما قرار می‌دهند و حتی می‌توانید با آنها به معاملات زمان‌بندی‌شده نیز بپردازید. نرم‌افزار GnuCash یکی از فعال‌ترین و قدیمی‌ترین نرم‌افزارهای آزاد حسابداری است که همچنان به خوبی در حال توسعه است. این نرم‌افزار در سایت source forge بیشترین تعداد دانلود را در میان نرم‌افزارهای حسابداری به خود اختصاص داده است. آخرین نسخه این برنامه دو ماه پیش منتشر شده است،
این دو برنامه تمامی از قدیمی‌های این زمینه هستند اما نرم‌افزار Manager یک نمونه جدید و متفاوت است. این نرم‌افزار در سه نسخه دسکتاپ، سرور و مبتنی بر ابر تولید شده است. منیجر یک رابطه کاربری کاملا مدرن و فلت دارد و با رفتن به صفحه نسخه ابری می‌توانید امکانات این نرم‌افزار را آزمایش کنید.
با ورود به برنامه در صفحه نخست خلاصه‌ای از وضعیت سیستم خود را می‌بینید و می‌توانید اطلاعات کلی را از بخش‌های مختلف به دست آورید و حتی این قسمت‌ها را طبق سلیقه خودتان شخصی‌سازی کنید. در این سیستم می‌توانید کاربران و کسب و کارهای مختلف را ایجاد و آنها را به صورت همزمان مدیریت کنید. از دیگر ویژگی‌های این برنامه زبان فارسی آن است که تاکنون ۵۵ درصد آن ترجمه شده و تمامی کاربران نیز می‌توانند به ترجمه این نرم‌افزار حسابداری کمک کنند. این توجه ویژه به مشارکت و سادگی همکاری روح اکثر پروژه‌های نرم‌افزاری متن‌باز است، اینکه همه می‌توانند در بهبود بخشی از دنیا و جامعه نقش داشته باشند و دنیای صفر و یک را بهتر کنند از مهمترین دغدغه‌های ریچارد استالمن بنیانگذار مفهوم آزادی در نرم‌افزار بود.
این نرم‌افزارها می‌توانند نیاز کسب و کارهای کوچک را برطرف کنند اما سازمان‌های متوسط به ابزارهایی فراتر از این احتیاج دارند. سازمان‌های بزرگ‌تر احتیاج به برنامه‌هایی برای مدیریت افراد و منابع و مشتری‌های زیاد خود دارند. برنامه‌هایی که در این دسته‌بندی جای می‌گیرند دارای جامعیت بیشتری هستند و اغلب طبق مفاهیم و فلسفه‌های مختلف مدیریتی پایه‌ریزی شده‌اند.
مشتری به عنوان حیاتی‌ترین سرمایه یک سازمان تجاری تحت تاثیر مفاهیمی مانند E-CRM است که فلسفه‌ای برای حفظ و گسترش روابط با مشتریان و ارائه خدمات بهتر به مشتری‌های حال و آینده به حساب می‌آید. نرم‌افزارهای ارتباط با مشتری به طور نمونه یک بانک اطلاعاتی از مشتریان یک سازمان است که مدیریت و کارکنان فروش یا پشتیبانی سازمان به کمک آن محصولات خود را با نیازهای مشتری هماهنگ می‌کنند. واحد فروش از این اطلاعات برای تماس با مشتری و ارائه خدمات و کالا به او استفاده می‌کند. این اطلاعات ارزش بسیار زیادی نیز برای مدیران ارشد جهت تصمیم‌‌گیری‌های کلان سازمان دارد. این دسته نرم‌افزارها در خدمات پس از فروش هنگامی که مشتری تماس می‌گیرد، برای بازیابی و ذخیره اطلاعات مربوط به مشتری، به کار گرفته می‌شود. شرکت با خدمت‌رسانی سریع‌تر و کارآمدتر به مشتری و همچنین نگهداری اطلاعات وی در یک مکان، سعی می‌کند در هزینه‌ها صرفه جویی و مشتریان جدیدی را جذب کند.
مدیریت منابع انسانی HRM
از اولین نیازهای یک شرکت این است که نیروی انسانی خود را به خوبی بشناسد و آنها را در رده‌ای مناسب از سازمان قرار دهد. همچنین یک سازمان نیاز دارد به موقع افراد را جایگزین کند و همواره در جذب نیروهای جدید بکوشد.
چرا در سازمان‌ها استفاده از نرم‌افزار آزاد مهم است؟
قدرت اصلی نرم‌افزارهای آزاد در مجوزی است که به دیگران می‌دهد. طبق این دسته مجوزها، هر کس می‌تواند به هر منظوری کدهای یک نرم‌افزار را «اجرا» کند، آنها را آزادانه «مطالعه» کرده، «تغییر» داده و دوباره تحت همان مجوز «منتشر» کند. این چهار آزادی در پی خود نتایجی را به همراه می‌آورند که برای یک سازمان نیز مزایای خاص خودش را دارد.اول به خاطر حق آزادی در مطالعه، تیم توسعه یک سازمان می‌تواند کدهای یک نرم‌افزار متن‌باز را بررسی کند و از صحت و خرابکارانه نبودن آنها مطمئن شود. این کار جلوی ورود نرم‌افزارهای جاسوسی‌ای را که دارای در پشتی هستند، به سازمان‌های حیاتی می‌گیرد. همین‌طور معمولا نرم‌افزارهای متن‌باز به خاطر در دسترس بودن کد آنها و جامعه توسعه‌دهندگان عظیمی که پشت آنها هستند، اشکالات‌شان به سرعت پیدا و پیش از نفوذ برطرف می‌شوند.دوم اکثر نرم‌افزارهای متن‌باز رایگان هستند به این معنی که بابت فروش کد هزینه‌ای را از کاربر دریافت نمی‌کنند. شرکت‌هایی که یک نرم‌افزار متن‌باز را عرضه می‌کنند از راه‌های دیگر مانند پشتیبانی به کسب درآمد می‌پردازند. بنابراین استفاده از یک نرم‌افزار متن‌باز در سازمان باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود.سوم یک نرم‌افزار متن‌باز را به خاطر آزادی‌های سوم و چهارم می‌توان به راحتی و صرفا با داشتن علم برنامه‌نویسی ویرایش و دوباره منتشر کرد. بدین ترتیب سازمان شما می‌تواند یک نرم‌افزار متن‌باز را بخرد یا به رایگان دریافت کند و سپس آن را آن‌طور که مایل است و متناسب با نیازهای خود، تغییر دهد.چهارم در دنیای نرم‌افزارهای انحصاری هنگامی که یک شرکت، پشتیبانی خود را از محصولش برمی‌دارد آن نرم‌افزار از رده خارج می‌شود زیرا در صورت بروز مشکل کسی مسوولیت را قبول نمی‌کند. این اتفاق بارها درباره پروژه‌های مختلف و حتی بزرگ رخ داد اما در دنیای نرم‌افزار متن‌باز حتی اگر شرکت اصلی دست از توسعه محصولش بردارد توسعه‌دهندگان دیگر این راه را ادامه می‌دهند و برنامه را زنده نگه می‌دارند. مثلا اتفاقی که درباره MySQL یا OpenOffice بعد از خریده شدن‌شان افتاد و به خاطر بی‌اعتمادی به سیاست‌های اوراکل در پشتیبانی از نرم‌افزارهای متن‌باز، توسعه‌دهندگان ترجیح دادند انشعاب‌های خود را ایجاد کنند و اکنون آن انشعاب‌ها از خود نرم‌افزارهای اصلی قوی‌تر هستند.پنجم نرم‌افزارهای متن‌باز قابلیت خوبی برای بومی‌سازی دارند و معمولا از این کار بسیار حمایت می‌کنند. با کمک به فارسی‌سازی این نرم‌افزارها به راحتی می‌توان آنها را با کمترین آموزش ممکن برای افراد سازمان قابل استفاده کرد و بدین ترتیب باز هم از هزینه‌های تمام‌شده بیش از پیش کاست.
مدیریت زنجیره تامین SCM مدیریت زنجیره تامین دربرگیرنده تمامی جابه‌جایی‌های سازمان و ذخیره مواد اولیه، موجودی در حین کار و محصول تمام‌شده از نقطه شروع تا نقطه پایان مصرف است. با این علم ورودی و خروجی‌های سازمان کنترل شده و محصول از لحظه ورود به عنوان ماده اولیه تا در حین مراحل تولید و خروج به عنوان محصول نهایی کنترل می‌شود. این علم مدیریتی در رابطه با هماهنگ‌سازی جریان مواد بین چندین سازمان و داخل هر سازمان است. برای رسیدن به این هدف مجموعه نیازمند استفاده از تکنولوژی‌ها و ابزارهایی جهت ردگیری مواد در مسیر طی‌شده از مبداء به مقصد و ثبت اطلاعات در هر مرحله است. نزدیک به ۲۰ نرم‌افزار متن‌باز در زمینه حسابداری و امور سازمانی وجود دارد که از این بین تعدادی بسیار فعال‌تر از دیگران هستند و به خوبی بازار این نرم‌افزارها را در دست گرفته‌اند.
open ERP
نرم‌افزار این ای‌ار‌پی یکی از کامل‌ترین نرم‌افزارهای سازمانی است که به زبان پایتون نوشته شده و در سه نسخه کلاینت، سرور و تحت وب منتشر شده است. یکی از ویژگی‌های این نرم‌افزار قابلیت استفاده آزمایشی از نسخه تحت وب به مدت ۱۵ روز است. برای این کار کافی است به سایت openerp.com مراجعه کنید و پس از پر کردن فرم ثبت‌نام وارد سایت شوید. این سایت برای صفحه‌هایی با اندازه کوچک نیز هماهنگ است و می‌توان روی دستگاه‌های همراه نیز از قابلیت‌های این سیستم مدیریت منابع سازمانی استفاده کرد. هنگامی که وارد صفحه آزمایشی حساب خود می‌شوید، لیستی از راهکارهای مدیریتی را می‌بینید که به صورت ماژول طراحی شده و می‌توانید هر کدام را که نیاز دارید با یک کلیک نصب کنید.با این روش تمام راهکارها و برنامه‌ها شباهت ظاهری و هماهنگی منطقی دارند و می‌توانید هر بخش را که نیاز دارید خریداری کنید، بنابراین لازم نیست تمام هزینه یک مجموعه کامل را بپردازید و تنها تست‌هایی را که لازم دارید، می‌خرید.
FrontAccounting
فرونت اکانتینگ نیز دیگر برنامه‌ای است که بیشتر مناسب کسب و کارهای کوچک است تا بزرگ. حالت نمایشی این برنامه هم به صورت آنلاین و با مراجعه به سایت سازنده در دسترس است. یکی از همکاران ثالث فرونت اکانتینگ از سال ۲۰۱۱ نسخه‌ای از این نرم‌افزار را مخصوص تلفن همراه منتشر کرده که از طریق آن می‌توانید امور سازمانی خود را انجام دهید. محیط نرم‌افزار ساده است. تعدادی تب آماده در بالای صفحه وجود دارد، هر کدام از تب‌ها شما را به یک بخش مجزا می‌برد که در هر بخش می‌توانید زیر بخش مورد نظر را انتخاب کنید. با این حساب به سختی می‌توانید به صورت موازی، کارهایی را انجام دهید زیرا هر بار باید برای رفتن به بخش مورد نظر این مراحل را طی کنید.
Openbravo
دفتر این شرکت اسپانیایی در بارسلونا واقع شده و دو محصول مرکز فروش و برنامه‌ریزی منابع سازمانی را تحت وب در سبد خود قرار داده است. محصولات این شرکت سه بار برنده جایزه بهترین نرم‌افزار متن‌باز از اینفو ورلد، رسانه آنلاین ۳۵ساله شده است.از برتری‌های این محصول این است که به شما اجازه کار با نسخه نمایشی محصول را به صورت آنلاین و به مدت ۳۰ روز داده و می‌توانید با مراجعه به سایت، امکانات این نرم‌افزار سازمانی را بررسی کنید. آخرین نسخه این نرم‌افزار مربوط به کمتر از یک ماه پیش است و در دو نسخه حرفه‌ای و مخصوص خرده‌فروشی‌ها (رایگان) عرضه می‌شود. با طی کردن مراحل می‌توانید فایل برنامه را دریافت و آن را با نرم‌افزارهای مجازی‌سازی در محیطی مجازی به صورت مجزا راه‌اندازی کنید.رابط کاربری اپن‌براوو بسیار ساده‌تر و از دیدی قدیمی‌تر از دیگران است. هنگامی که وارد نرم‌افزار می‌شوید، گزارشی کلی از بخش‌های مختلف در صفحه اول مشاهده می‌کنید.در این صفحه می‌توانید ویجت‌های مختلفی را بیفزایید و بدین طریق بدون نیاز به حرکت بین بخش‌های مختلف آمار کاملی را در اختیار داشته باشید. در نواری که بالای صفحه قرار دارد منوی شناوری به نام اپلیکیشن موجود است که نرم‌افزارهای سازمانی را در زیرگروه‌های متعدد و دقیقی دسته‌بندی کرده است. این شیوه دسترسی به همراه قابلیت باز کردن برنامه‌ها به صورت موازی و در تب‌های جداگانه سرعت انجام امور را بسیار بالا می‌برد.همچنین تمامی بخش‌ها دارای چند دید هستند یعنی می‌توانید در نیمی از صفحه اسناد را به صورت لیست مشاهده کنید و با کلیک کردن روی هر کدام، بدون اینکه صفحه تغییر کند، در نیمی دیگر از صفحه آن سند را به صورت فرم ببینید.
Adempiere
ادمپایر یک پروژه ایتالیایی نوشته‌شده به زبان جاواست که از سپتامبر ۲۰۰۶ تاکنون در حال توسعه و استفاده است. این نرم‌افزار برخلاف دیگران جامعه‌محورتر است و پیشترها یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های source forge بوده است. همین‌طور تعداد قابل توجهی کتاب راهنما و سرگذشت‌نامه برای آن نوشته شده است. متاسفانه این شرکت اصول بازاریابی را برای معرفی محصول خود به کار نبرده و سایت کاملا ساده و به صورت یک ویکی طراحی شده. با این حال این برنامه برخلاف برنامه‌های رقیب کاملا رایگان است و می‌توانید بدون کوچک‌ترین هزینه‌ای آن را دانلود و نصب کنید.
Apache OFBiz
آف‌بیز نرم‌افزار سازمانی دیگری است که این بار شرکتی به بزرگی «بنیاد نرم‌افزاری آپاچی» را پشت خود دارد و برتری‌اش نسبت به سایری هویت معروفش است. متاسفانه آپاچی سایت خوبی را برای معرفی محصولش در نظر نگرفته و حتی یک پیش‌نمایش نیز از این نرم‌افزار وجود ندارد. آف‌بیز به عنوان یک راه‌حل نهایی گزینه مناسبی به نظر نمی‌آید و همان‌طور که در سایت گفته شده، اگر دنبال یک محصول بی‌دردسر هستید باید دور این نرم‌افزار را خط بکشید اما اگر می‌خواهید از آخرین تکنولوژی‌ها استفاده کنید و به پیشرفت یک پروژه متن‌باز کمک کنید اینجا دقیقا همان‌جایی است که دنبالش بودید. برای راه‌اندازی این برنامه باید فایل صد مگابایتی‌اش را از روی سایت دانلود و با خط فرمان راه‌اندازی کنید، بعد از آن نرم‌افزار روی لوکال هاست نصب شده و از طریق مرورگر می‌توانید وارد آن شوید.